Osmanlı İmparatorluğunda türeyen Celâliler ve Eşkiyalar hakkında henüz derli toplu bir eser yazılmamıştır. Fakat muhtelif yerlerde ve zamanlarda ayaklanan Celâlilere ve Eşkiyalara dair eserler yayınlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nda türeyen Eşkiyaları öğrenmek için, birer birer; vakanüvis tarihlerini ve hususî tarihleri taramak ve incelemek icabetmektedir.

Vakanüvis tarihlerinde XVI., XVII. ve XVIII. yüzyıllarda ayaklanan Eşkiyalara dair oldukça önemli bilgiler vardır. Fakat iş XIX. yüzyıldaki Eşkiyalara gelince, durum karanlık bir safhaya girer. Gerçi Cevdet Paşa, bu asrın Çeyrek devri Eşkiyaları hakkında bazı faydalı bilgiler vermektedir, fakat bu çok kısa ve kifayetsizdir. Onun zeyli olan Ahmet Lütfi Efendi tarihinde de durum aynı gibidir. Bu yazdığımız tarihler, bu alanda XIX. yüzyılın tek kaynağı sayılırlar. Diğer yüzyıllara göre XIX. yüzyılın kaynakları zengin olmadığından bu asrın Eşkiyaları da diğer yüzyıllardakiler kadar bilinmez ve tanınmazlar.

Halbuki bu yüzyılda türeyen Eşkiyaların kendilerine has özellikleri vardır. Meselâ konumuzu teşkil eden Atçalı Kel Mehmed bunlardan biridir. Evet o da, Ahmet Lütfi Efendinin tarihinde, daha evvelkiler gibi; eşkiya, hırsız namussuz bir cânî olarak gösterilmiş, bu yüzden fermanlı ilân edilerek öldürülmüştür.

Ama Kel Mehmed neler yapmıştır da ölüm cezasına çarptırılmıştır? Asıl cevabı aranacak soru budur. İşte biz bu araştırmamızda bu sorunun gerçek cevabını vermeğe çalışacağız.