Hz. Peygamber'in İslam'ı bir inanç ve hayat nizamı olarak insanlığa tebliğ
edip yaşantısıyla örnek bir biçimde uygulamaya koymasını kendilerine rehber
edinen Müslümanlar ilk günden itibaren onun bildirdiği esaslardan yola çıkarak
fıkıh ve hukuk sistemlerini ortaya koymaya çalışmışlardır. Hz. Peygamber'den sonra
sahabe ve tabiin dönemlerinde İslami ilimler bir bütün halinde, birbirinden
ayrılmamış haldeyken, İmam Ebu Hanife'nin (150/767) yaşadığı dönemde bu ilimler
gelişerek müstakil ilim dalları haline gelmeye başlamıştır. Bu dönemde fıkhın gelişerek
ayrı bir ilim dalı haline gelmesi büyük ölçüde İmam Ebu Hanife'nin çabalarıyla mümkün
olmuştur. Onun, Irak'ta o dönemin en önemli ilim merkezlerinden ve büyük şehirlerinden
biri olan Kûfe'de kurduğu ilim halkasında öğrencileriyle birlikte geliştirdiği fıkhî
ictihadları öğrencileri tarafından, özellikle İmam Muhammed b. Hasan eş-
Şeybani'nin (189/805) gayretleriyle bir araya getirilmiş ve el-Asl adıyla bilinen büyük
fıkıh külliyatı ortaya çıkmıştır. Bu eserde eimme-i selase adıyla da bilinen Ebu Hanife,
Ebu Yusuf (182/798) ve Muhammed'in görüşleri detaylı şekilde anlatılmıştır. Fıkhın ilk
külliyatı sayılan bu eseri ilk defa günümüze ulaşan tamamına yakın haliyle neşretmek ve
incelemek bendenize nasip olmuştur. el-Asl sadece Hanefi mezhebinin değil diğer fıkıh
mezheplerinin de temel kaynaklarından birini oluşturan, İslam medeniyetinin kurucu
eserlerinden birisidir. Bu sebeple, el-Asl üzerine yaptığım ve on yılı aşan uzun
çalışmalar sonucunda bu eseri 2012'de orijinal haliyle neşretmeye muvaffak oldum.
Elinizdeki bu çalışmamda ise el-Asl'ın müellifi olan İmam Muhammed'i ve eserini tanıtma
ve özellikle fıkıh usûlü açısından tahlil etmeye çalıştım. Böylece İslam'ın ilk döneminde
Müslüman alimlerin fıkıh ve usul düşüncesine nüfûz etmeye gayret ettim.