İslam dünyasının modernizmle karşılaşması sonucu Müslüman mütefekkirler
arasında dini yeniden anlamaya ve çağımız için anlamlandırmaya yönelik
çabalarda bir artış olduğu söylenebilir. Bu elbette doğal bir süreçtir. Dini yeniden
anlamaya çalışırken modernizmle, Batı ile hesaplaşmak kaçınılmazdır.
Bunlarla hesaplaşmada Müslüman mütefekkirler kendi içlerine dönüp
medeniyetlerinin kurum, kavram ve tasavvurlarıyla yüzleştiler. Bu yüzleşmede
bazıları Batılı (çağdaş) olana meyledip kendi tasavvurlarını dönüştürürken çoğu
geleneksel düşünceyi yeni bir dille ifade etmeyi tercih etmiştir. Bazıları çözümü
Batının geldiği noktayı kabullenmekte görürken bazıları bunun dejenere olmak,
ardından yok olup gitmekle eş anlamlı olduğunu ileri sürmüştür. Bu yüzleşmede
dikkat çeken nokta İslam'ın bir bütün olarak masaya yatırılmasıdır. Kur'an,
sünnet, hadis, icma, kıyas, ictihad, te'vil, Hz. Peygamber, nübüvvet, insan, bilim,
eğitim, devlet gibi kavram, kurum ve tasavvurlar yeniden ele alınmıştır. Bu
kavram ve tasavvurlar daha ziyade modern duruma tepkisel ve entelektüel bir
bakış açısıyla ele alınmıştır. Oysa bu kavramların İslam ilimler geleneğiyle birlikte
değerlendirmeleri gerekmektedir. Bu çalışmada mezkûr kavramların bir kısmıyla
birlikte başka kavramlar da eklenerek bir düşünce haritası çıkarılmaya çalışılmış
ve bunlar değerlendirilmiştir.